NGUY CƠ BÙNG NỔ H5N1 TỪ NHỮNG THÚ "SÀNH ĂN, SÀNH CHƠI"

Ngoài cúm gia cầm, những hành vi, thực hành không an toàn này có thể trở thành mồi lửa thổi bùng lên một đại dịch mà con người chưa từng biết đến.

         Việt Nam vừa ghi nhận ca bệnh tử vong do cúm A(H5N1) đầu tiên sau hai năm, đó là một nam sinh viên 21 tuổi, sống tại Khánh Hòa. Đây cũng là bệnh nhân H5N1 thứ hai ở nước ta trong vòng một thập kỷ qua.

Đáng chú ý, qua khai thác tiền sử, trước khi mắc bệnh, nam sinh nhiều lần đi bẫy chim.

        Trên thực tế, chim nước di trú, mà hầu hết là các loài vịt, là ổ chứa tự nhiên của virus cúm gia cầm.

Trên thế giới, từ cuối năm 2023 đến nay, ghi nhận nhiều đợt bùng phát cúm gia cầm trên động vật ở tất cả các khu vực, chủ yếu là do chủng virus cúm A(H5N1).

Tại Campuchia tiếp tục ghi nhận các ca bệnh cúm A(H5N1) trên người từ cuối năm 2023.

Trong nước, theo thông tin từ Cục Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, dịch cúm gia cầm vẫn được ghi nhận rải rác trên đàn gia cầm ở nhiều địa phương trên cả nước.

Từ đầu năm đến nay ghi nhận 6 ổ dịch cúm gia cầm tại 6 tỉnh, thành phố gồm: Bắc Ninh, Ninh Bình, Khánh Hòa, Bà Rịa - Vũng Tàu, Long An và Tiền Giang. Bên cạnh đó, thời điểm này đang là giai đoạn chuyển mùa, thời tiết thay đổi bất thường là điều kiện thuận lợi cho các loại mầm bệnh phát triển.

Dưới góc nhìn chuyên gia, bà Hoàng Bích Thủy, Trưởng Đại diện Tổ chức Wildlife Conservation Society (WCS Việt Nam) nhận định, nhiều hành vi, thói quen liên quan đến động vật hoang dã phổ biến ở Việt Nam đang tạo môi trường lý tưởng cho các mầm bệnh phát tán và lây lan từ động vật hoang dã (ĐVHD) sang người và ngược lại.

Ngoài cúm gia cầm, những hành vi, thực hành không an toàn này có thể trở thành mồi lửa thổi bùng lên một đại dịch mà con người chưa từng biết đến.

Hiểm họa từ thú ăn chơi "sành điệu"

Một số chủng virus cúm A có khả năng gây bệnh trên người, động vật được biết đến phổ biến như: H5N1, H1N1, H3N2, H5N6, H7N9....

Trong đó, cúm A(H5N1) được biết đến là một bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm gây bệnh trên chim, gia cầm và một số loài động vật khác và có thể lây nhiễm cho con người.

H5N1 gây bệnh diễn biến nặng, tiến triển nhanh, không đáp ứng với các phương pháp điều trị thông thường và có tỷ lệ tử vong cao.

Con người có thể lây bệnh thông qua tiếp xúc trực tiếp với động vật bị nhiễm bệnh hoặc do chạm tay vào các bề mặt dính dịch nhầy, nước bọt hoặc phân động vật bị nhiễm bệnh rồi chạm lên mắt, mũi, miệng, hoặc hít phải giọt bắn, bụi trong không khí.

Con người có thể bị lây bệnh thông qua tiếp xúc trực tiếp với động vật bị nhiễm bệnh

Đáng chú ý, theo kết quả ghi nhận thì hầu hết các loài chim hoang dã nhiễm virus cúm gia cầm đều không có biểu hiện triệu chứng, trong khi gia cầm nhiễm virus có thể có các biểu hiện đặc trưng như: kém ăn, sưng mí mắt, tím ở vùng mào, yếm, cẳng chân, khó thở, loạng choạng, ngã, triệu chứng hô hấp (chảy mũi, ho, hắt hơi...), vẹo cổ hoặc chết.

Trào lưu nuôi các loại chim hoang dã rộ lên trong thời gian gần đây. Theo bà đây có phải là yếu tố đáng lo ngại làm bùng phát dịch cúm gia cầm?

Bà Hoàng Bích Thủy: Trào lưu nuôi chim cảnh hay động vật hoang dã (ĐVHD) làm thú cưng trở nên phổ biến trong thời gian gần đây.

Các hành động thường xuyên xảy ra như tiếp xúc trực tiếp/gần, ôm ấp, bế, hôn... trong các điều kiện không đảm bảo (về vệ sinh, điều kiện nuôi nhốt, môi trường sống, phương tiện phòng hộ cá nhân...), người nuôi bị cắn, cào… đều tạo ra điều kiện lý tưởng cho sự sinh sôi, phát tán và lây lan của các tác nhân gây bệnh lây truyền bệnh từ động vật sang cho con người và ngược lại.

Nuôi chim cảnh, ĐVHD làm thú cưng tiềm ẩn những rủi ro với sức khỏe con người

Do đó, nuôi chim cảnh, ĐVHD làm thú cưng tiềm ẩn những rủi ro với sức khỏe con người. 

Đáng chú ý, do các loài chim hoang dã khi nhiễm virus cúm A thường không có biểu hiện triệu chứng rõ ràng nên khó nhận biết được chim mang mầm bệnh.

Ngoài cúm gia cầm, chim hoang dã còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình lây nhiễm của một số bệnh khác như: Bệnh sốt Tây Sông Nin, các bệnh do vi khuẩn đường ruột như: E.Coli, Samonella, bệnh ký sinh trùng… mặc dù không phải trong mọi trường hợp bệnh đều lây trực tiếp từ động vật sang người.

Trong khi đó, Việt Nam được biết đến là một điểm nóng trong chuỗi buôn bán trái pháp luật ĐVHD. Chuỗi cung ứng ĐVHD cho dù là hợp pháp và bất hợp pháp đều tiềm ẩn những nguy cơ lây truyền dịch bệnh giữa người và động vật.

Theo nghiên cứu của Milica Sandaji và cộng sự, trung bình, có khoảng 4.000 tấn thịt động vật hoang dã được buôn bán bất hợp pháp qua thị trường Việt Nam hàng năm, trong đó khoảng 2.000 tấn phục vụ nhu cầu trong nước. 80% số này được đưa vào phục vụ tại các nhà hàng đặc sản thú rừng.

Nghiên cứu của Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) và GlobeScan thực hiện năm 2021 tại Việt Nam, Thái Lan, Myanmar, Nhật Bản, Trung Quốc và Hoa Kỳ, cho thấy 7% tổng số người được hỏi khẳng định họ hoặc một người mà họ quen biết đã mua sản phẩm từ động vật hoang dã tại các khu chợ bán động vật hoang dã trong 12 tháng qua.

Tỷ lệ này cao hơn ở Việt Nam với 14%. Đáng chú ý, 9% trong tổng số người trả lời đã mua các sản phẩm từ động vật hoang dã chia sẻ họ có thể và sẽ mua lại sản phẩm động vật hoang dã trong tương lai.

Cụ thể, như việc săn bắt, buôn bán, vận chuyển, nuôi nhốt ĐVHD trong điều kiện chuồng nuôi chật hẹp, không đảm bảo vệ sinh, nuôi nhốt nhiều loài cùng với nhau, bao gồm cả động vật ốm/bệnh và động vật khỏe mạnh, thực hành vệ sinh và an toàn sinh học kém... sẽ tạo môi trường lý tưởng cho các mầm bệnh phát tán và lây lan từ ĐVHD sang người và ngược lại.

Việc này tiềm ẩn nguy cơ gây bùng phát thành dịch bệnh và đại dịch.

(Theo: Báo Dân Trí)